جستجو

مطالب مرتبط

«تمام نهج‌البلاغه» در سازمان ملل



در نجف به دنیا آمد. زمان روی کار آمدن بعثی‌ها در عراق، در سنین نوجوانی قرار داشت و تنها راه ادامه حیاتش را در خروج از این کشور دید. از عراق به ایران آمد اما در آن زمان، رژیم پهلوی برای امثال او بدتر از عراق بود، پس به ناچار عازم پاکستان شد چرا که راه فرار همه مبارزین از پاکستان بود.

به گزارش ایسنا به نقل از «ابنا»، در آن فرار، محمد منتظری، علی جنتی، غرضی و چند نفر دیگر نیز وی را همراهی می‌کردند. از آنجا به بنگلادش که آن زمان پاکستان شرقی بود رفته و سپس وارد هندوستان شدند. از هندوستان نیز دوباره به صورت قاچاقی وارد عراق شدند اما شرایط مناسب نبود و به سوریه رفتند و از آنجا عازم لبنان شدند. از آن روزها که وارد لبنان شد، 45 سال می‌گذرد و او کماکان سرزمین زیتون را برای زندگی برگزیده است.

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدصادق موسوی صاحب اثری به نام «تمام نهج البلاغه» است که اکنون این کتاب شهرت جهانی یافته است. آنچه می خوانید گفتگویی است با ایشان درباره تالیف این کتاب و اهدا آن به دبیرکل سازمان ملل.

***

* زندگی در لبنان چگونه است؟

برخلاف هیاهوی رسانه‌ای غرب، آرام.

* از اثر فاخر خود در مورد حضرت علی (ع) برایمان بگویید.

آخرین فعالیت بنده، تحقیق در موضوع نهج البلاغه است که با عنوان «تمام نهج البلاغه» به چاپ رسیده است. این کتاب در عید غدیر گذشته به «بان کی مون» دبیرکل سازمان ملل و دو ماه پیش نیز به واتیکان اهدا شد.

* چندسال تالیف آن به طول انجامید؟

برای تالیف «تمام نهج البلاغه»، 28 سال وقت گذاشتم و بیش از 80 هزار کتاب مطالعه کردم. همچنین به بیش از 30 الی 40 کشور سفر کردم و کتابخانه‌های جهان را زیر و رو کردم. در این مقطع زمانی، فعالیت‌های سیاسی و ورزشی نداشتم چراکه انجام این کار (تدوین و تألیف کتاب «تمام نهج البلاغه») زمان بسیاری را نیاز داشت و من وقت خود را صرف همین کار فرهنگی پژوهشی کردم.

* چرا این کتاب را به نهادهای بین‌المللی مختلف هدیه کردید در حالی که آنان از دین تشیع پیروی نمی‌کنند و حتی در مواردی دشمنی آشکار دارند؟

ما باید از دشمنان خود یاد بگیریم. وهابیون به هر حاجی ایرانی که وارد خاک عربستان می‌شود، یک کتاب شامل مفاهیم اعتقادی وهابیت می‌دهند. خودشان می‌دانند که 99 درصد اینها به سطل زباله انداخته می‌شود اما همچنان به این کار خود ادامه داده و برای آن یک درصد تلاش می‌کنند. همچنین در فضایی که شیعه مورد اصابت لطمات فیزیکی و تبلیغاتی است، اینکه یک نماد شیعه با لباس روحانیت در سازمان ملل حضور پیدا کند و کتابی حاوی فرمایشات امام علی (ع) را به دبیرکل سازمان ملل اهدا کند، تأثیر مهمی بر ترویج فرهنگ شیعه دارد. همچنین اهدای این کتاب به وزیر فرهنگ واتیکان که رسالت و کار او این است که مردم جهان را به مسیحیت تشویق و مردم را مسیحی کند و تعریف و تمجید او از فرهنگ پویای شیعه، تأثیر بسیاری بر ترویج فرهنگ شیعه در جهان دارد.

فیلم اهدای این نهج‌البلاغه به دبیرکل سازمان ملل نیز از تلویزیون ایران پخش شد و خبر و تصویر آن نیز در سایت رسمی سازمان ملل که یک سایت بین‌المللی مرجع برای تمام کشورهاست، قرار داده شد. من فکر نمی‌کنم در این شرایط بهتر از این بشود کاری کرد. در این شرایط، این قبیل کارهای تبلیغی بسیار موثر و کارآمد است. در مجموع، هر کس باید کار خودش را بکند. نجار در نجاری، آهنگر در آهنگری و رزمنده‌ها در میدان جنگ مبارزه می‌کنند و ما هم باید در عرصه تبلیغ و ترویج معارف اسلامی وظیفه خود را برای حفظ و گسترش اسلام انجام دهیم.

* این کتاب دقیقا به کدام نهادهای بین‌المللی اهدا شده است؟

اولین نسخه کتاب را به خود ضریح حضرت امیرالمومنین (ع) تقدیم کردم و نسخه بعدی آن به دانشگاه هاروارد اهدا شد. مراسم اهدای این کتاب به دبیرکل سازمان ملل با حضور رایزن فرهنگی ایران انجام شد و خبر آن در سایت سازمان ملل قرار داده شد. همچنین پس از حضورم در حرم بنیانگذار جمهوری اسلامی، نسخه‌ای از کتاب «تمام نهج‌البلاغه» را به حرم حضرت امام خمینی (ره) هدیه دادم.

وزیر فرهنگ واتیکان (مرد شماره دو این کشور پس از پاپ) نیز از این هدیه محروم نماند و در یک دیدار رسمی با هماهنگی وزارت خارجه و حضور رایزن فرهنگی ایران در واتیکان، از این کتاب بهره‌مند شد. کتابخانه واتیکان شرایطی امنیتی و محدودیت‌های بسیاری دارد. پس از این دیدار به آنجا رفتیم و رئیس کتابخانه به استقبال ما آمد که در نهایت، نسخه‌ای از کتاب «تمام نهج‌البلاغه» در یکی قفسه‌های فوقانی کتابخانه واتیکان جای گرفت.

این کتاب به کتابخانه کنگره آمریکا نیز اهدا شد و علت نیز این بود که در جریان بررسی و مطالعه کتب کتابخانه‌های جهان، کتابخانه کنگره آمریکا از کتابخانه‌هایی بود که بنده به آن مراجعه کرده بودم.

* بازتاب اهدای این کتاب به مجامع بین‌المللی چطور بود؟

شاید بزرگ‌ترین بازتاب را باید انتشار خبر در سایت سازمان ملل دانست که یک سایت خبری ساده نیست، بلکه روزانه از 190 کشور با این سایت همکاری می‌کنند. همچنین دبیرکل سازمان ملل در نامه‌ای رسمی، از اهدای این کتاب تشکر کرد. یکی از بازتاب‌های اهدای کتاب «تمام نهج‌البلاغه» به آقای بان کی مون، رسانه‌ای شدن تالیف این کتاب در لبنان بود که تیتر یکی از روزنامه‌های لبنانی اینگونه بود: «کتاب امیرالمومنین (ع) بر بالای منبر سازمان ملل».

مطبوعات ترکیه نیز از این قافله عقب نماندند و پس از خبر انتشار این کتاب، یک صفحه از روزنامه خود را به طور کامل به توضیح آن اختصاص دادند. همچنین مراسمی در سالن دو هزار نفری ترکیه برگزار شد که در آن به معرفی کتاب «تمام نهج‌البلاغه» پرداخته شد و همزمان 6 شبکه تلویزیونی سنی‌نشین ترکیه این برنامه را پخش کرد.

از این دست موارد بسیار است که ذهن حقیر تا به اینجا یاری کرد.

* چطور شد که تصمیم گرفتید برای گردآوری این کتاب، چنین تحقیقات وسیعی را انجام دهید؟

خود امیرالمومنین (ع) ما را به این راه کشاندند.

* امتیازات و تفاوت‌های کتاب «تمام نهج البلاغه» نسبت به «نهج البلاغه» سید رضی چیست؟

کتاب «تمام نهج البلاغه» به لحاظ حجم محتوایی حدودا 20 برابر «نهج البلاغه» سید رضی و به زبان عربی است. نسخه عربی این کتاب یک جلدی در 1551 صفحه است و چهار کیلو و نیم وزن دارد. پس از 28 سال تحقیق و زیر و رو کردن کتابخانه‌های سراسر جهان، سعی کردم که جامع‌ترین و کامل‌ترین روایات نهج‌البلاغه را با توجه به قوی بودن سند جمع‌آوری کنم. حجم بالای این کتاب نیز خود دلیلی بر این مدعاست.

ترجمه فارسی آن انجام شده و در مرحله مقابله‌خوانی است. تلاش ما این است که نسخه فارسی آن تا پایان سال جاری آماده چاپ و عرضه به مردم فارسی‌زبان شود. البته نسخه انگلیسی آن نیز در دست چاپ است.

* آیا مانند بحار الانوار سعی شما بر این بوده که همه روایات را جمع کنید یا معیارهای دیگری هم برای تدوین احادیث داشته‌اید؟

اگر مانند بحارالانوار می‌خواستم عمل کنم، کتاب «تمام نهج‌البلاغه» به این حجم نمی‌شد بلکه 200 برابر حجم فعلی می‌شد. نهج‌البلاغه‌ای که در اختیار عموم مردم است، گزیده‌های سید رضی از متون دیگری است که برخی از این متون خودشان نیز گزیده‌ای‌ از متن دیگر بوده‌اند. ما در عمق تاریخ کاوش کرده‌ایم و جا افتاده‌ها و آن قسمت از احادیث را که سید رضی نیاورده است، پیدا کرده‌ و اضافه کرده‌ایم. یعنی یک خطبه که آورده شده، خطبه کامل امیرالمومنین (ع) است.

این کار، کار خیلی سنگینی بود چراکه در برخی موارد یک حرف جا افتاده بود. در مواردی نیز یک کلمه، یک جمله، یک پاراگراف و حتی در برخی موارد چهار الی پنج صفحه جا افتاده بود. فهم جا افتادگی‌ها در متن، کار بسیار زمان‌بری در امر تحقیق و پژوهش است که محققین بزرگوار این عرض بنده را تایید خواهند کرد.

* ما در نهج البلاغه خطبه‌ای داریم که حضرت علی (ع) در آنجا به حمله دشمنان به شهری از مناطق اسلامی که در آن از پای زنان خلخال‌هایشان را به عنوان غنیمت خارج کرده بودند، اشاره می‌کنند و می‌فرمایند اگر مسلمانی چنین خبری را بشنود و از این خبر جان بدهد، جای ملامت نیست. با توجه به این نگاه امیرالمومنین علی (ع)، نظر شما درباره اقدام تکفیری‌ها در کشورهای مختلف اسلامی و رفتارهای ناشایستی که با کودکان، زنان و حتی مردان دارند و آن را به اسلام نسبت می‌دهند، چیست؟ ریشه این مسئله را در چه می‌دانید؟

زمانی‌که انسان دندان‌درد داشته باشد و پزشکی در شهر نباشد، به دنبال پرستار می‌رود. اگر پرستار نباشد، به دنبال امدادگر می‌رود. اگر امدادگر نباشد، سراغ دعاخوان می‌رود. این درد او را آزار می‌دهد و اگر کسی هم بگوید باید نمک را به عنوان مرهم بر زخم بگذاری، انجام خواهد داد. پس هر چه بگویند، انسان برای رهایی از این درد و رنج عمل خواهد کرد. اکنون نیز ماجرا اینگونه است. در کشورهای مختلف اسلامی با مذاهب مختلف، علما که باید خودشان مدیریت فرهنگی جامعه را انجام بدهند، به دلایل مختلف در درون جامعه نیستند و در نتیجه، جوان به سمت کسی می‌رود که دانش کافی ندارد. باید آنهایی که تخصص و دانش دین را دارند، وارد میدان شوند و مسلمان‌نمایان و علمای ضداسلامی را از صحنه بیرون کنند.

تا وقتی که جامعه، مساجد و منابر و قلم‌های ما در اختیار کسانی است که سطح علمی و دانش دینی آنها کم است و یا فاقد آن هستند، جامعه اسلامی این مشکل (بروز و ظهور تکفیری‌ها) را دارد. هرگز بحث، بحث شیعه و سنی نیست چراکه یک داعشی خودش را در مسجد متعلق به جبهه النصره منفجر می‌کند یا بالعکس که هر دو هم مثلا سنی‌مذهب هستند.

باید به این فکر کرد که چطور می‌شود که یک فرد به راحتی حاضر می‌شود خودش را منفجر می‌کند تا هم‌مذهبش که او نیز سنی و هم‌تفکر او است، کشته شود و مسجد آنها ویران شود که به بهشت برود؟ در واقع بروز و ظهور تکفیری‌ها ناشی از عدم حضور فعال دانشمندان واقعی اسلام در میان مردم است.

* علت عدم حضور فعال دانشمندان واقعی را در چه می‌بینید؟

مرحوم ربانی املشی در یکی از سخنرانی‌هایشان حرف جالبی زدند. ایشان فرمودند که هیچ یک از ما نفهمیدیم که راه حقیقی اصلاح جامعه چیست و فقط امام خمینی (ره) فهمیدند. مرحوم امشلی ادامه دادند: وقتی ما طلبه بودیم، می‌دیدیم که امام مدام طلبه زیاد می‌کنند. برایمان سوال بود که چرا آقا روح‌الله اینقدر دنبال طلبه درست کردن هستند. بعد که انقلاب شد، می‌بینیم که با وجود همه طلابی که امام تربیت کردند و طلابی که بعدها تربیت شدند، هنوز طلبه کم داریم.

این از فرمایش مرحوم امشلی ولی امروز در هواپیما نشسته بودم، متوجه شدم که پنج استان از کشور یک دادستان دارد و علت آن کمبود طلبه است. گاهی برخی از این افراد که دادستان و بازپرس هستند هم اشکالاتی دارند اما نیروی مناسب جایگزین پیدا نمی‌شود. بنابراین، اهتمام حوزه‌های علمیه و جوامع اسلامی را باید بر تربیت طلبه‌های صالح و درست گذاشت.

زمان طلبگی آقای املشی کسی که طلبه می‌شد، امیدی به پست و مقام نداشت بلکه حتی منتظر چوب خوردن برای اسلام و زندان رفتن بود. در نتیجه طیف آن افراد، انگیزه سالم‌تر و خالص‌تری داشتند. منظورم این نیست که خدای ناکرده طلاب امروز خلوص نیت ندارند، نه! اما صیقل کردن نفس در آن زمان بسیار راحت‌تر از زمان کنونی بود.

* در سفر به کشورهای مختلف، ملبس به لباس روحانیت هستید یا به دلیل آزار و اذیت‌ها پوشش دیگری را انتخاب می‌کنید؟

من هر نقطه از دنیا که سفر کردم، با همین لباس روحانیت بودم و حتی یک بار نیز لباسی غیر از روحانیت در محافل عمومی بر تن نکرده‌ام.

* چه دلیلی برای این کار دارید؟

روزی به آمریکا سفر کردم. در چهار راهی واقع در نیویورک منتظر شخصی بودم، چهار یهودی با لباس مخصوص یهودیت و آن شکل و شمایل از کنارم عبور کردند. به نظر شما این تاثیرگذار نیست؟ اینها نشان‌دهنده این بود که یهودیان در نیویورک حضور دارند اما در آن زمان که من ایستاده بودم شاید حدود 100 مسلمان از کنارم عبور کردند ولی هیچ اثر و نشانی از مسلمان بودن در ظاهر خود نداشتند.

* چگونه متوجه مسلمان بودن آنان شدید؟

به سبب لباسی که بر تن داشتم، می‌دانستند یک روحانی شیعه هستم و به محض رسیدن به بنده، می‌گفتند «سلام علیکم» و احوال‌پرسی می‌کردند.